Hoe maken we vitaal werken in een gezonde geluidsomgeving mogelijk?
Vitaliteit en inzetbaarheid zijn de laatste jaren steeds meer ingeburgerde termen geworden voor werkgevers en HR professionals. Geen wonder: waar verzuim voorkomen kan worden, waar beter ingespeeld wordt op het werkplezier en de vitaliteit van medewerkers blijken de prestaties en de arbeidsproductiviteit hoger. Investeren in vitaliteit van medewerkers levert doorgaans meer op, dan enkel “minder verzuim”. Daarbij, zo is de verwachting dat als gevolg van vergrijzing en ontgroening, er een enorme krapte zal gaan ontstaan. Met andere woorden; het is op alle niveaus van het grootste belang te zorgen dat werkenden vitaal kunnen blijven doorwerken, tot aan de pensioenleeftijd en wie weet er na.
Deze wetenschap wint steeds meer terrein. Echter: de samenhang met onze geluidsomgeving en ons gehoor is nog een relatief braakliggend terrein. Terwijl er toch steeds meer studies onderbouwen dat een lawaaiige omgeving en/of gehoorverlies kan leiden tot vermoeidheids- en stressklachten. Een verbeterde geluidsomgeving verhoogt de kwaliteit van leven, het functioneren en de productiviteit (studies wijzen op zo’n 3 tot zelfs 9%). De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) heeft in een recent rapport beschreven dat het aantal mensen dat als gevolg van leeftijd een mild tot matig gehoorverlies zal gaan ervaren, de komende jaren sterk zal toenemen. De arbeidsomstandighedenwet voorziet in geluidsnormen, op basis waarvan in geluid beschermende maatregelen moet worden voorzien. Maar er zijn meer redenen om hier gestructureerd aandacht aan te geven, voorkomen is niet alleen beter maar uiteindelijk ook goedkoper dan genezen. Gestructureerde aandacht lijkt echter te ontbreken.
In deze paper hebben wij2 getracht een aantal feiten en cijfers in kaart te brengen, op basis waarvan gewerkt kan worden aan een gestructureerde aanpak met preventie, diagnosestelling en interventies. Daarbij zien we de noodzaak tot het werken aan interdisciplinaire kennisuitwisseling, en het ontwikkelen van pilots en programma’s . In dit eerste plan van aanpak willen wij (samenwerkende partijen in de hoorzorg) de groeiende noodzaak om hier specifieke aandacht aan te geven nader toelichten. Daarbij komen ook de verschillende perspectieven die daarbij een rol spelen aan bod en doen we een eerste aanzet tot een plan van aanpak (par 4).
We pretenderen daarbij vooral niet compleet te zijn, maar zien dit als een uitnodiging en groeidocument. Het is onze ambitie, dat meerdere partijen in de keten van werk en gehoor elkaar weten te vinden en er handzame en werkbare aanpakken voor op de werkvloer komen die de Hoor-Vitaliteit bevorderen.
Vitaliteit en inzetbaarheid zijn de laatste jaren steeds meer ingeburgerde termen geworden voor werkgevers en HR professionals. Geen wonder: waar verzuim voorkomen kan worden, waar beter ingespeeld wordt op het werkplezier en de vitaliteit van medewerkers blijken de prestaties en de arbeidsproductiviteit hoger. Investeren in vitaliteit van medewerkers levert doorgaans meer op, dan enkel “minder verzuim”. Daarbij, zo is de verwachting dat als gevolg van vergrijzing en ontgroening, er een enorme krapte zal gaan ontstaan. Met andere woorden; het is op alle niveaus van het grootste belang te zorgen dat werkenden vitaal kunnen blijven doorwerken, tot aan de pensioenleeftijd en wie weet er na.
Deze wetenschap wint steeds meer terrein. Echter: de samenhang met onze geluidsomgeving en ons gehoor is nog een relatief braakliggend terrein. Terwijl er toch steeds meer studies onderbouwen dat een lawaaiige omgeving en/of gehoorverlies kan leiden tot vermoeidheids- en stressklachten. Een verbeterde geluidsomgeving verhoogt de kwaliteit van leven, het functioneren en de productiviteit (studies wijzen op zo’n 3 tot zelfs 9%). De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) heeft in een recent rapport beschreven dat het aantal mensen dat als gevolg van leeftijd een mild tot matig gehoorverlies zal gaan ervaren, de komende jaren sterk zal toenemen. De arbeidsomstandighedenwet voorziet in geluidsnormen, op basis waarvan in geluid beschermende maatregelen moet worden voorzien. Gestructureerde aandacht lijkt echter te ontbreken.
Geluid en gehoor, zijn onlosmakelijk aan elkaar verbonden; sterker het maakt communicatie mogelijk. Maar als het geluid te veel wordt, of als hinderlijk wordt ervaren, leidt dat tot concentratieproblemen en vermoeidheid. Vermoeidheidsproblemen blijken ook te ontstaan, als gevolg van minder goed horen. Overigens veelal zonder dat dat oorzakelijk verband gedetecteerd wordt.
Geluidsbeleving en gehoorproblemen hebben impact op ons communiceren en liggen aan de basis van ons vermogen om te functioneren: om relaties te hebben met familie, vrienden en collega’s, om te kunnen deelnemen aan het arbeidsleven, en daarin productief te zijn én om sociaal te kunnen functioneren. Via het gehoor verwerken we informatie in de hersenen; wanneer het gehoor is aangetast, probeert het brein op andere wijze deze informatie te verwerken. Dat kost energie, en niet altijd komt de goede informatie over, met alle gevolgen van dien (van elkaar niet goed begrijpen tot het verkeerd interpreteren van werkinstructies).
Mensen met een negatieve geluidsbeleving door hinderlijk lawaai, of zij die een geluidsbeperking hebben, hebben een 3 maal grotere kans op verminderd functioneren, dan zij die dat niet ervaren. En deze kans wordt aantoonbaar groter. Van de mensen met een gehoorprobleem doet 80% er niets aan, soms omdat het nog niet ernstig genoeg is, maar vaker omdat mensen het lastig vinden om het bespreekbaar te maken. Mensen die een hoorhulpmiddel nodig hebben stellen dit gemiddeld vijf tot zeven jaar lang uit. Het is dan ook aan te bevelen dat de werkgevers zich meer bewust worden van de geluidsomgeving en eventuele signalen serieus nemen. Daarbij zouden zij met het UWV kunnen onderzoeken wat er nodig is om in aanmerking te komen voor de zogenaamde generieke werkgeversvoorziening. Het verdient namelijk aandacht om hoorhulpmiddelen te bestempelen als zogenaamd arbeidsmiddel. (Ter vergelijking de beeldschermbril die door werkgever wordt bekostigd).
Zonder maatregelen om dit probleem terug te dringen zal het aantal Nederlanders met gezondheidsklachten en beperking in functioneren door een negatieve geluidsbeleving/gehoorprobleem toenemen. Nederland kent op dit moment 2,6 miljoen mensen met gehoorverlies van > 25 dB. Uit diverse klinische studies blijkt dat dit zal stijgen naar 3 miljoen in 2030. De helft van deze populatie heeft al een dusdanig gehoorverlies (matig dan wel ernstig; >35dB) dat hoorhulpmiddelen noodzakelijk blijken. De andere helft van de populatie heeft nu nog een mild gehoorverlies (25-35 dB) wat deels onderkend wordt door de persoon zelf, een partner, of een collega. Naast vermoeidheid, zal men in specifieke werkomstandigheden daar extra hinder van ondervinden; waakzaamheid voor extra schade is geboden. Zeker onder jongeren wordt dit probleem sluipend groter, omdat de negatieve geluidsbeleving/beperkingen vaak pas na enige tijd merkbaar wordt. Nu al blijkt 25% van de jongeren onder de 25 jaar moeite te hebben om spraak te verstaan in een roerige omgeving. Onder de beroepsbevolking betekent dit een toename van ruim 700.000 mensen naar 800.000 mensen in 2030 (mede door de hogere pensioenleeftijd). Economische gezien betekent dit dat de maatschappelijke kosten in Nederland oplopen tot €4,7 miljard per jaar (0,57% van BBP). De kosten zullen vooral worden veroorzaakt door werkenden met mild tot matig gehoorverlies en ouderen (ouder dan de pensioenleeftijd) met matig tot ernstig gehoorverlies. Naar schatting zijn de jaarlijkse maatschappelijke kosten onder de beroepsbevolking €3 miljard (=0,36% van BBP).
Ondanks Arbowetgeving staat lawaaislechthorendheid al jarenlang in de top-3 van meest gemelde
beroepsziekten.
Kortom het belang is groot en groeit alleen maar. Voor werkgevers, maar zeker ook voor het werkplezier en de vitaliteit van werknemers. De WHO heeft recent in haar Hoorrapport (2021) de noodklok geluid en een aantal stevige interventies voorgesteld, waar ook in Nederland werk van gemaakt moet worden. Gelukkig zien we al voorbeelden waar het goed gaat, waar geïnvesteerd wordt in preventie, in de werkomgeving, in screening. En ook voorbeelden waarbij door snelle interventie mensen met gehoorverlies vitaal aan het werk blijven. Het blijkt echter nog te veel op toevalligheden te berusten. Een gestructureerde aanpak ontbreekt, actie is geboden.
Het belang van de thematiek is wat ons betreft helder, de oplossing is echter complex. Gaat het om een gezonde geluidsomgeving en wat is dat? Gaat het om handhaving van geluidsnormen en hebben we het dan geregeld, of gaat het om meer? Hoe detecteren we eventuele problemen die met lawaai en/of eventueel gehoorverlies te maken hebben, en voorkomen we vermoeidheidsklachten en eventuele uitval? Veel vragen, waar diverse professionals in de keten mee te maken hebben.
Alle geluiden, zelfs de geluiden die we denken te negeren, worden onbewust verwerkt en hebben naast het hebben van gehoorproblemen9 grote invloed op kwaliteit van leven, functioneren en arbeidsparticipatie. Uit lopend onderzoek blijkt dat 80% van de werknemers hinderlijk geluid ervaren op de werkvloer.
Onwetendheid en het taboe dat rust op geluidsbeleving en gehoorproblemen versterkt deze invloed en heeft in toenemende mate impact op het leven van jong en oud. Vermoeidheid, concentratieverlies, stress en zelfs burnout is in grote mate aantoonbaar terug te herleiden aan geluidsbeleving en gehoorproblemen. Hinderlijk geluid kan bovendien de kans op een (arbeids)ongeval vergroten. Onderzoekers aan de Yale University vonden een verhoogde kans op een (arbeids)ongeval van 25% bij werknemers die een bepaalde mate van gehoorverlies hebben en/of leiden aan tinnitus. Volgens de onderzoekers leveren de resultaten van het onderzoek bewijs dat tinnitus in combinatie met hoog-tonig gehoorverlies een belangrijke risicofactor vormt voor werknemers, vooral voor hen die in een ongezonde geluidsomgeving werken. Hinderlijk geluid op de werkvloer en gehoorproblematiek is daarmee een belangrijke oorzaak voor de meest voorkomende beroepsziekten van Nederland.
In praktijk blijkt er nog grote onbekendheid en wordt dit verband nog niet/ onvoldoende gelegd door de werkgever, bedrijfsarts, huisarts, verzekeraar etc. Hier ligt nog een belangrijke rol voor o.a. ook veiligheidskundigen, arbeidsdeskundigen en mogelijk een aangepaste RI&E die gaat over hinderlijk geluid op de werkvloer.
De inschatting is, dat met relatief overzichtelijke investeringen aan de voorkant, de vitaliteit van werkenden snel en positief beïnvloed en verzuim en uitval voorkomen kunnen worden.
Het handelingsperspectief, zoals hierboven weergegeven vergt een integrale kijk, waar meerdere disciplines bij betrokken dienen te zijn. Van bedrijfsarts tot hoorcoach, van audicien tot werkplekinrichter en van preventiemedewerker tot veiligheidskundige. In de totstandkoming van dit plan is met een aantal partijen contact geweest: op dit thema blijkt er hier en daar wel enige kennis ontwikkeld te zijn, deze blijkt echter vooral beperkt binnen de eigen beroepsgroep. Onderlinge samenwerking, kennisdeling is er nog maar zeer beperkt. Daar ligt de uitdaging.
De afgelopen jaren zijn er meerdere kleinschalige initiatieven genomen om tot agendering van de samenhang tussen werk en gehoor te komen. De gestructureerde aanpak ontbreekt echter. Mede daarom denken wij dat een programmatische aanpak ontwikkeld zou moeten worden. Deze zou kunnen bestaan uit de volgende pijlers:
Voldoende noodzaak om aan de slag te gaan, maar dat kan alleen samen. Voor werkgevers en werknemers moet het een praktijk worden die eenvoudig en effectief kan werken. Met alle spelers in de keten zullen we daarvoor kennis moeten bundelen en tot andere aanpakken komen.
Het belang is groot:
Wij gaan graag in gesprek
Dit is een eerste opzet voor een programmatische aanpak; streven is om dit in 2023-2024 verder uit te werken. We nodigen je graag uit, aanvullingen te doen en zeker ook mee te denken over een aanpak. Wat moet er volgens jou gebeuren?
Dit paper is tot stand gekomen in samenwerking met Hoormij·NVVS, NVAB, en Heart2Hear. Zij werken samen aan het pilotproject Hoe hoort het op de werkvloer, gefinancierd door Instituut Gak. Zie ook Hoe hoort het op de werkvloer? – Stichting Hoormij
Carmen de Jonge, voorzitter NVAB
Judith Veen, projectleider Heart2Hear
Wil Verschoor, directeur Hoormij·NVVS
